Το εργοστάσιο της ΠΥΡΚΑΛ, για πολλές δεκαετίες, αποτελούσε ορόσημο για την βιομηχανική παραγωγή πολεμικών όπλων στην Ελλάδα. Σήμερα καλείται να αναγεννηθεί εκ νέου και να αναδειχθεί και πάλι ως ορόσημο, αυτήν την φορά της νέας, σύγχρονης εποχής.
Τι είναι, λοιπόν, η ΠΥΡΚΑΛ και τι πρόκειται να συμβεί εκεί; Η εταιρία ιδρύθηκε το 1874 και αποτέλεσε τον κύριο προμηθευτή πυρομαχικών των Ελληνικών Ένοπλων Δυνάμεων, με σημαντικές εξαγωγές προϊόντων σε όλο τον κόσμο. 30 χρόνια μετά την ίδρυσή της συγχωνεύεται με την ανταγωνιστική της εταιρία «Αδελφοί Μαλτσινιώτη» και η νέα εταιρία φέρει το όνομα Εταιρία Ελληνικού Πυριτιδοποιείου και Καλυκοποιείου, με το ακρωνύμιο ΠΥΡΚΑΛ. Το 1934 περνάει στα χέρια του Πρόδρομου Μποδοσάκη-Αθανασιάδη, ο οποίος ανέδειξε την εταιρία σε μια βιομηχανική αυτοκρατορία. Την περίοδο της Κατοχής, η ΠΥΡΚΑΛ γίνεται στόχος των Γερμανών, οι οποίοι, μετά την ήττα τους, αφήνουν το εργοστάσιο κατεστραμμένο.
Παρά το μέγεθος της καταστροφής όμως, στις επόμενες δύο δεκαετίες η ΠΥΡΚΑΛ κατάφερε να αναγεννηθεί και να προοδεύσει, δημιουργώντας νέα εγκαταστάσεις και αναπτύσσοντας νέα προϊόντα. Το 1976, το Ελληνικό Κράτος ιδρύει την Ελληνική Βιομηχανία Όπλων (ΕΒΟ), εταιρία ανταγωνιστική ως προς την ΠΥΡΚΑΛ. Μετά από αλλεπάλληλα πλήγματα, η ΠΥΡΚΑΛ κρατικοποιείται το 1982, ενώ το 2004, στο πλαίσιο αναδιοργάνωσης της Αμυντικής Βιομηχανίας, η ΠΥΡΚΑΛ συγχωνεύεται με την ΕΒΟ και δημιουργούν την εταιρία Ελληνικά Αμυντικά Συστήματα (ΕΑΣ), με βάσεις στον Υμηττό, το Αίγιο, την Μάνδρα, το Λαύριο και τα Δερβενάκια.
Οι εγκαταστάσεις της ΠΥΡΚΑΛ στον Υμηττό χρησιμοποιούνται σήμερα για την παραγωγή πυρομαχικών φορητού οπλισμού, βομβών αλλά και μεταλλικών μερών πυρομαχικών και άλλων κατασκευών. Πρόκειται για μια περίκλειστη έκταση 170 στρεμμάτων μέσα στην πόλη με 91 κτίρια, στην οποία σήμερα απασχολούνται λιγότερα από 300 άτομα. Με σκοπό την αξιοποίηση και την ανάδειξη της περιοχής, η Κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη προχωρά στην αναμόρφωση του παλιού εργοστασίου της ΠΥΡΚΑΛ. Πρόκειται για ένα μεγαλόπνοο σχέδιο που σκοπό έχει την ανάπλαση του χώρου και την δημιουργία ενός πράσινου πνεύμονα μέσα στην πόλη, αλλά και την απομάκρυνση των επικίνδυνων δραστηριοτήτων της παραγωγής πολεμικού υλικού μέσα στον αστικό ιστό, η οποία θα μεταφερθεί στο Λαύριο.
Το σχέδιο προβλέπει την κατεδάφιση 66 από τα 91 υφιστάμενα κτίρια, ενώ τα αρχιτεκτονικώς ενδιαφέροντα 25 κτίρια που θα παραμείνουν θα συντηρηθούν και θα αξιοποιηθούν. Ακόμα, θα δημιουργηθούν χώροι και δομές πολιτισμού, ενώ θα κατασκευαστούν επιπλέον 7 βιοκλιματικά κτίρια, τα οποία θα στεγάσουν 9 υπουργεία και 4 υπηρεσίες, που μέχρι τώρα βρίσκονται διάσπαρτα σε 127 κτίρια στο κέντρο της Αθήνας. Αξίζει σε αυτό το σημείο να τονίσουμε ότι το ετήσιο κόστος που προκύπτει από την μίσθωση και τις λειτουργικές δαπάνες των εν λόγω 127 κτιρίων ανέρχεται περίπου στα 33 εκατομμύρια, ενώ βάσει υπολογισμών εκτιμάται ότι σε βάθος τριακονταετίας, το δημόσιο όφελος από αυτήν την μετεγκατάσταση θα ανέρχεται σε 1 δισεκατομμύριο ευρώ.
Πέραν του οικονομικού ζητήματος όμως, πρόκειται να δημιουργηθεί για πρώτη φορά στην Ελλάδα ένα κυβερνητικό πάρκο που θα διευκολύνει τις σχέσεις του πολίτη με το δημόσιο και θα αποσυμφορήσει το κέντρο της Αθήνας. Ωστόσο, το πιο σημαντικό έργο της αναμόρφωσης του παλιού εργοστασίου της ΠΥΡΚΑΛ είναι ότι μια έκταση 120 στρεμμάτων, περίπου το 80% δηλαδή των συνόλου, θα απελευθερωθεί και θα δοθεί στους πολίτες, δημιουργώντας έναν πνεύμονα πρασίνου μέσα στην πόλη. Συγκεκριμένα, 80 στρέμματα θα διατεθούν για την δημιουργία πάρκου, ενώ στα υπόλοιπα 40 θα δημιουργηθούν κοινόχρηστοι χώροι, πλατείες και ποδηλατόδρομοι.
Το όλο έργο πρόκειται να κατασκευαστεί με σύμπραξη δημοσίου και ιδιωτικού τομέα (ΣΔΙΤ) και εκτιμάται ότι μπορεί να ξεκινήσει το 2023 και να ολοκληρωθεί σταδιακά το 2025-2026. Φυσικά, όπως σε κάθε μεγάλο έργο, υπάρχουν και οι πολέμιοί του. Την δεδομένη όμως στιγμή είναι η ώρα να αφήσουμε πίσω και τους δογματισμούς αλλά και την κουλτούρα του «σε όλα όχι». Γιατί, το ιστορικό εργοστάσιο της ΠΥΡΚΑΛ, που για πολλά χρόνια αποτέλεσε μια βιομηχανική αυτοκρατορία, είναι από τα πρώτα μεγάλα εγχειρήματα της χώρας μας για αστική ανάπλαση, εκμεταλλευόμενη σχεδόν παρατημένες εκτάσεις. Αλλά και η πρώτη, ουσιαστική προσπάθεια για περισσότερο πράσινο στις πόλεις, που θα δώσει μια ανάσα στο γκρίζο, τσιμεντένιο τοπίο.
